Công bố thông tin trên thị trường chứng khoán: Giảm vi phạm nhưng chưa tự giác

TCDN -
Số doanh nghiệp vi phạm công bố thông tin trên thị trường chứng khoán đã giảm khá nhiều, chất lượng thông tin có cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, tính tuân thủ tự giác của các doanh nghiệp chưa cao so với mặt bằng chung.

Lập báo cáo vì quy định

Ông Trần Văn Dũng, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, công bố thông tin của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp đại chúng hiện nay được nhìn ở hai khía cạnh. Ở khía cạnh pháp lý, những quy định của hệ thống pháp luật liên quan đến công bố thông tin tại Việt Nam là theo chuẩn mực quốc tế, thậm chí còn hơn chuẩn mực quốc tế. Bởi theo chuẩn mực quốc tế, doanh nghiệp chỉ công bố thông tin hàng quý, hàng năm kiểm toán. Còn tại Việt Nam, doanh nghiệp niêm yết công bố thông tin hàng quý, 6 tháng soát xét, hàng năm có kiểm toán.

Hiện tại, hệ thống quản lý doanh nghiệp trên thế giới chủ yếu được thực hiện theo bộ thông lệ, còn ở Việt Nam thì đưa vào quy định của pháp luật và tới đây sẽ đưa vào trong luật. Tuy nhiên, dù khuôn khổ chặt chẽ nhưng việc thực hiện gặp nhiều khó khăn.

Ở chiều hướng tích cực, 5 năm qua số doanh nghiệp vi phạm công bố thông tin giảm khá nhiều, nhưng số vi phạm vẫn còn cao. Năm 2018, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước ban hành gần 400 quyết định xử phạt; trong đó, hơn 50% là vi phạm về công bố thông tin. Ngoài ra, nếu so sánh giữa ASEAN hay ASEAN 6, quản trị công ty của Việt Nam ở mức thấp nhất.
Bà Nguyễn Thị Nguyệt Anh, chuyên gia Quản trị công ty của Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) cho rằng, cùng với sự phát triển của thị trường chứng khoán, chất lượng công bố thông tin đã đi lên rõ rệt. Tuy nhiên, các nước khác cũng đã có hành động cụ thể để theo đuổi các chuẩn mực cao hơn. Còn ở Việt Nam, các cơ quan quản lý đã có nhiều nỗ lực, nhưng nhiều doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán vẫn chưa nhận ra họ cần vượt qua yêu cầu tuân thủ pháp lý để huy động vốn, duy trì niềm tin cổ đông. Các doanh nghiệp đưa lên số liệu, báo cáo hấp dẫn, hoặc thuê designer làm báo cáo “đẹp” nhưng chất lượng thông tin không phản ánh đúng thực trạng, khiến nhà đầu tư quan ngại.

Một vấn đề khác, hầu hết các trường hợp doanh nghiệp trên thị trường có vấn đề chính là về quản trị doanh nghiệp. Ngoài chất lượng báo cáo tài chính, cần quan tâm đến thông tin phi tài chính. Bởi thông tin phi tài chính cũng rất quan trọng với nhà đầu tư. Ví dụ, báo cáo quản trị doanh nghiệp là một yêu cầu bắt buộc trong báo cáo thường niên của các doanh nghiệp niêm yết. Báo cáo này cho chúng ta nhiều thông tin về doanh nghiệp, như thành viên HĐQT, họ là ai, đã tham gia những doanh nghiệp nào trên thị trường, trong HĐQT có những ủy ban nào, có bao nhiêu thành viên độc lập, bao nhiêu thành viên phi điều hành, các quan hệ với kiểm toán nội bộ, kiểm toán bên ngoài… Đó là những thông tin phi tài chính cho biết doanh nghiệp đó đang được điều hành như thế nào.

Theo ông Trần Đình Cường, Tổng Giám đốc Ernst & Young Việt Nam, chất lượng công bố thông tin tốt hơn so với trước đây. Nhìn tổng thể chúng ta đang đi lên không phải đi xuống, nhưng ở vị thế thấp. Tuy nhiên, còn một số vấn đề, thứ nhất, tính tuân thủ tự giác của các doanh nghiệp Việt Nam chưa cao so với mặt bằng chung. Một số doanh nghiệp lập các báo cáo vì quy định như thế, thay vì nghĩ thấu đáo là nhà đầu tư cần có những gì, trách nhiệm là người được ủy thác tài sản của các nhà đầu tư phải báo cáo như thế nào.

Thứ hai, các quy định dù chặt chẽ vẫn có lỗ hổng, không có quy định nào ngay lập tức hạn chế được tất cả hành vi sai trái. Bên cạnh đó, quy định của Việt Nam không đồng nhất, Ủy ban Chứng khoán có thể quy định thế này nhưng Bộ Tư pháp có thể hiểu theo cách khác. Báo cáo vận dụng theo quy định pháp luật khác nhau sẽ khác nhau. Chủ doanh nghiệp không làm công tâm và trách nhiệm dẫn đến việc cung cấp thông tin không kịp thời. Chưa kể có trường hợp vì mục đích không trong sáng, các chủ doanh nghiệp cố tình gian lận sẽ rất khó cho các đơn vị kiểm toán phát hiện vì kiểm toán chỉ dựa trên chứng từ tài liệu. Nếu chúng được làm giả tinh vi và đúng chỗ thì kiểm toán cũng không thể đưa ra là tin cậy hay không đáng tin cậy.
Ông Phan Lê Thành Long, Giám đốc CMA Australia nhận định, công bố thông tin tài chính trên thị trường có khá nhiều bất cập, từ việc công bố, chất lượng thông tin. Theo một con số thống kê không chính thức, thị trường chứng khoán Mỹ hàng năm có trung bình 300 trường hợp bị cơ quan quản lý yêu cầu phải trình bày lại báo cáo tài chính. Ở Việt Nam chưa có trường hợp nào như vậy, vì rất khó để cơ quan quản lý giám sát chất lượng công bố.

Bên cạnh đó, việc công bố thông tin phi tài chính (báo cáo thường niên, báo cáo bất thường, báo cáo phát triển bền vững...) thường hướng tới chuyện làm cho doanh nghiệp đẹp hơn, do vậy, tính minh bạch và độc lập chưa cao.

Việc công bố thông tin tương lai, như bản cáo bạch và thông tin dự báo để thị trường dựa vào đó đánh giá đều chưa được bên nào kiểm chứng, chỉ dựa trên thái độ tình nguyện của doanh nghiệp. Nhưng hiện Việt Nam cũng chưa có quy định cụ thể khuyến khích doanh nghiệp minh bạch trong vấn đề này.

Tăng hình thức xử phạt

Để cải thiện chất lượng công bố thông tin hay có thể nói là sự minh bạch của thị trường, ông Trần Văn Dũng nhấn mạnh, hiện tại cơ quan quản lý đang xây dựng luật, nhưng có phản hồi quy định chặt doanh nghiệp không theo được, trong khi một số lại cho rằng quy định như thế làm sao minh bạch. Vì vậy, giải pháp là chúng ta phải đi cùng nhau. Tôi quan niệm rằng, chúng ta sẽ phải đi từ từ, nhưng xác định là phải đi từ nhận thức. Phải để doanh nghiệp nhận thức được minh bạch và quản trị tốt hơn thì chống chịu với khủng hoảng tốt hơn. Trong đó, cơ quan quản lý có trách nhiệm lớn là phải hoàn thiện khuôn khổ pháp lý chặt chẽ và tổng thể hơn. Vai trò kiểm tra thanh tra, xử lý vi phạm. Tới đây các hình thức xử phạt sẽ tăng lên nhiều không chỉ tập thể mà cả cá nhân. Việc xử lý hình sự cũng sẽ mạnh hơn.

Ông Nguyễn Duy Hưng cho rằng, VN30, VN50 là nhóm đầu tiên được quan tâm khi nhìn vào thị trường, vì vậy phải siết các yếu tố của nhóm này ví dụ như kiểm toán chặt chẽ hơn, công bố thông tin của VN30 nâng cao hơn, minh bạch hơn, theo điều kiện của kiểm toán, tiêu chuẩn hơn để tạo ra một hình mẫu cho thị trường. Theo đó, tất cả doanh nghiệp sai công bố thông tin cần đưa ra khỏi nhóm, hoặc là phải công bố bằng tiếng Anh, theo chuẩn ASEAN. Khi bồi dưỡng nhóm đầu thì sẽ có doanh nghiệp khác đi theo, giống như chúng ta trước đây kêu gọi niêm yết. Bởi khi vào VN30 sẽ gắn với lợi ích được nhà đầu tư xem xét, quan tâm.

Thêm nữa, có thể sẽ phải sửa luật, là đưa ra các chế tài xử phạt phải nặng hơn, như cấm huy động lần tiếp theo, cấm hành nghề, không chỉ đơn thuần dừng lại ở tiền. Cuối cùng, phải có “cây gậy”vì “cà rốt” người ta có thể thay thế bởi những thứ khác tốt hơn, nên chắc chắn phải có “cây gậy”.

Trao đổi về trách nhiệm của các công ty kiểm toán, kiểm toán viên trên thị trường, ông Trần Đình Cường - Tổng Giám đốc Ernst & Young Việt Nam chia sẻ, chế tài xử phạt đối với kiểm toán viên đã có nhưng phần lớn là xử phạt hành chính, các quy định về tài chính chưa đáng kể. Do vậy, điều này cần phải nghiên cứu thêm.

Tuy nhiên, tại Việt Nam có quy định tất cả các công ty kiểm toán phải mua bảo hiểm nghề nghiệp, nếu như có tranh chấp xử phạt mang tính tài chính vẫn có thể triển khai được. Đây là chế tài mang tính răn đe cao hơn, không chỉ là việc treo bằng hay treo giấy phép. Tất nhiên các sai phạm này phải mang tính vi phạm pháp luật và các chuẩn mực.

Hạnh Trần - Tạp chí TCDN số 4/2019

Bạn đang đọc bài viết Công bố thông tin trên thị trường chứng khoán: Giảm vi phạm nhưng chưa tự giác tại chuyên mục Chứng khoán của Tạp chí Tài chính doanh nghiệp. Liên hệ cung cấp thông tin và gửi tin bài cộng tác:

email: [email protected], hotline: 086 508 6899